«Το νησί των γλυκών μυστικών και των γιορτών της καρδιάς» Ταξίδι στα Κύθηρα, τα Άνθη του Κακού, Charles Baudelaire

Γενέτειρα, κατά τον Ησίοδο, της θεάς Αφροδίτης, πηγή έμπνευσης του ζωγράφου Jean Antoine Watteau και του ποιητή Charles Baudelaire, πνοή έκφρασης για την οπτική του Θ. Αγγελόπουλου… Ένα νησί που η φύση προίκισε με μοναδικές ομορφιές. Κοιλάδες που καταλήγουν στη θάλασσα, βουνοπλαγιές ντυμένες στα πράσινα και άλλες βραχώδεις και άγονες, τρεχούμενα νερά, μαγευτικές παραλίες, όμορφα γραφικά χωριουδάκια, ντόπιες νοστιμιές, αρχιτεκτονική που ακουμπάει στην Ενετική τεχνοτροπία αλλά και σε στοιχεία της Κρήτης και της Μάνης…

Λέξεις που συνθέτουν μια εικόνα μαγική για τον ξεχωριστό αυτό προορισμό της Ελλάδας… τα Κύθηρα. Έναν τόπο που κρύβει πολλά μυστικά και σας καλεί να τα ανακαλύψετε.

Τα Κύθηρα ή Τσιρίγο, το νοτιότερο σημείο των Επτανήσων, βρίσκονται στην είσοδο του Λακωνικού κόλπου. Διατηρούν έντονη τη νησιώτικη φυσιογνωμία τους, με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική να κυριαρχεί στους περισσότερους οικισμούς του νησιού, με τις βυζαντινές εκκλησίες και το ενετικό κάστρο που δεσπόζει στο λόφο πάνω από τη Χώρα.

Οι τοπικές γιορτές και τα πανηγύρια που διοργανώνονται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσετε από κοντά τις πτυχές της λαϊκής παράδοσης των Κυθήρων η οποία παραμένει μέχρι τις μέρες μας ζωντανή.

Μη χάσετε τη γιορτή του Κρασιού στα Μητάτα, το πανηγύρι της Παναγιάς της Μυρτιδιώτισσας (24 Σεπτεμβρίου) και της Αγίας Ελέσας (1η Αυγούστου), κ.α.

Εξερευνώντας το νησί…

Ξεκινήστε από το βορειότερο χωριό του νησιού, την Πλατιά Άμμο. Πρόκειται για ένα μικρό παραθαλάσσιο οικισμό με γραφικά σπίτια και ψαροταβέρνες. Εδώ καταλήγει το φαράγγι που ξεκινά από το Γερακάρι και έχει πολλές πηγές με δροσερό νερό. Η ήσυχη ατμόσφαιρα του χωριού το κάνει ιδανικό μέρος για διακοπές. Ο χωματόδρομος που ξεκινά από την περιοχή θα σας οδηγήσει στο ακρωτήριο Σπάθι όπου μπορείτε να δείτε έναν από τους μεγαλύτερους φάρους των ελληνικών θαλασσών, το φάρο του Μουδαρίου (1857), ύψους 25 μέτρων. Για να τον επισκεφτείτε, θα πρέπει να ακολουθήσετε το μονοπάτι. Συνήθως υπάρχει φαροφύλακας που ίσως σας επιτρέψει να μπείτε και στο εσωτερικό του. Το σημείο αυτό- τοπίο απίστευτης μαγείας- σας επιτρέπει, με καλό καιρό, να δείτε όλο το λακωνικό κόλπο, από τον κάβο Μαλέα μέχρι το ακρωτήρι Ταίναρο.

Από την Πλατιά Άμμο, μπορείτε να κατευθυνθείτε, επίσης, στον Καραβά (3 χλμ. ΝΔ), για να απολαύσετε ένα περίπατο στο κατάφυτο ρέμα με τα πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά και να επισκεφτείτε τη γειτονική περιοχή των πηγών του Αμίρ Αλή.

Στο βορειοανατολικό τμήμα των Κυθήρων βρίσκεται το χωριό Αγία Πελαγία, με το παλαιότερο λιμάνι του νησιού, υπέροχη παραλία και πολλές ταβέρνες και καταλύματα. Στην περιοχή καταλήγει το φαράγγι της Κακιάς Λαγκάδας, ένα τοπίο εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε.

Μια όμορφη διαδρομή ανάμεσα σε δροσερά πεύκα θα σας οδηγήσει στο μεγαλύτερο χωριό των Κυθήρων, τον Ποταμό, κεφαλοχώρι που παρουσιάζει σημαντικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον με τα παραδοσιακά σπίτια, τα παλιά αρχοντικά του νησιού, το ενετικό φρουραρχείο και το νεοκλασικό κτήριο του Νηπιοτροφείου. Τα παραδοσιακά καφενεία, φούρνοι, οι ταβέρνες που προσφέρουν θαυμάσιες τοπικές σπεσιαλιτέ και οι πολυάριθμες επιλογές διαμονής συνθέτουν την εικόνα του χωριού. Σημειώστε ότι αξίζει να επισκεφτείτε τον Ποταμό, την Κυριακή, για να δείτε από κοντά το μεγάλο Παζάρι που πραγματοποιείται στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία του χωριού και όπου μπορείτε να γευτείτε και να προμηθευτείτε τοπικά αγροτικά παραδοσιακά προϊόντα των ντόπιων παραγωγών. Το Δεκαπενταύγουστο στην πλατεία διοργανώνεται πανηγύρι με πολύ χορό, φαγητό και ντόπιο κρασί.

Κατηφορίζοντας νοτιότερα θα συναντήσετε τον παραδοσιακό οικισμό Αρωνιάδικα, με μικρά λευκά σπίτια κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής με καμάρες και αυλές με βουκαμβίλιες. Εδώ θα βρείτε εξαιρετικής ποιότητας μέλι από τοπικούς παραγωγούς.

Από το Ποταμό ακολουθώντας τις πινακίδες θα οδηγηθείτε σε 8χλμ. προς τα ερείπια της Παλαιόχωρας, την ιστορική πρωτεύουσα του νησιού. Οι εικόνες εδώ θα σας συναρπάσουν. Η πάλαι ποτέ βυζαντινή πρωτεύουσα του νησιού στέκει ερειπωμένη, πάνω σε απότομο λόφο, προστατευμένη ανάμεσα στις χαράδρες λίγο πριν την έξοδο στην θάλασσα, αθέατη όμως από αυτήν. Το φυσικό τοπίο επιβλητικό όπως και τα ερείπια της πολιτείας που καταστράφηκε συθέμελα το 1537 από τον πειρατή Μπαρμπαρόσα. Τα απομεινάρια των κατοικιών και των εκκλησιών, επιβεβαιώνουν την μεγάλη ανάπτυξη που κάποτε γνώρισε.

Μετά την παράκαμψη προς Παλαιόχωρα ακολουθούμε και πάλι τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στο νότιο τμήμα του νησιού. Προορισμός είναι η Χώρα, η πρωτεύουσα των Κυθήρων και διοικητικό κέντρο του νησιού. Αξίζει ωστόσο να οδηγήσετε μέχρι το κοσμικό Καψάλι για δείτε από εκεί την συγκλονιστική θέα της Χώρας με το εκπληκτικό μεσαιωνικό κάστρο πάνω από το πέλαγος. Στο Καψάλι χτυπάει η καρδιά της νυχτερινής ζωής του νησιού, ενώ στο λιμάνι μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ ή το ουζάκι σας, κάθε ώρα της ημέρας.

Στη Χώρα η εικόνα είναι παραμυθένια. Ξεκινήστε την περιπλάνηση στα σοκάκια της, με τα αρχοντικά και τις κατοικίες των παλιών ευγενών. Τα σπίτια, χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, και οι δρόμοι ανάμεσά τους στενοί με καμάρες, ακολουθούν τη λιτή νησιωτική αρχιτεκτονική, με έντονο το ενετικό στοιχείο. Αξίζει μια στάση στο Αρχαιολογικό Μουσείο, που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης.

Αν είστε λάτρεις των κάστρων, μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τα Κάστρα των Κυθήρων:

– Δείτε το Κάστρο Χώρας, το οποίο δεσπόζει πάνω από τον οικισμό της. Υπήρξε η έδρα του Ενετού διοικητή του νησιού, ωστόσο η οικοδόμησή του ξεκίνησε τους υστεροβυζαντινούς χρόνους. Στο εσωτερικό του μπορείτε να δείτε βυζαντινούς ναούς και αρκετά οικοδομήματα που σώζονται μέχρι σήμερα ενώ στο Μέγαρό του, άλλοτε κατοικία του Ενετού Προβλεπτή και αργότερα του Άγγλου Αρμοστή, στεγάζεται σήμερα το Ιστορικό Αρχείο των Κυθήρων, με πλούσιο υλικό από την περίοδο της ενετοκρατίας.

– Το Κάστρο Κάτω Χώρας Μυλοποτάμου. Εντός του φρουρίου υπάρχει η κύρια γειτονιά με αρκετές οικίες, που σώζονται σε καλή κατάσταση, καθώς και εξαιρετικές βυζαντινές και υστεροβυζαντινές εκκλησίες με ενδιαφέρουσες βυζαντινές αγιογραφίες και διάκοσμο. Στην είσοδο του φρουρίου δεσπόζει ακόμα ο θυρεός με το Λέοντα του Αγίου Μάρκου, το έμβλημα της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας.

– Το Κάστρο Αβλέμονα, στην είσοδο του φυσικού λιμανιού, που κατασκευάστηκε από τους Ενετούς για την προστασία του λιμανιού.

Μία επίσκεψη στα Σπήλαια των Κυθήρων είναι η επόμενη πρότασή μας. Επισκεφθείτε το σπήλαιο Χουστή (Διακόφτι) και εκείνο της Αγίας Σοφίας (Μυλοπόταμος), που θεωρείται και το σημαντικότερο. Έχει μήκος 100 μ., έκταση 2.000 τ.μ. και οι θάλαμοί του κοσμούνται με υπέροχους σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Στην είσοδο του σπηλαίου βρίσκεται ο ναός της Αγίας Σοφίας, στον οποίο διακρίνεται το τέμπλο με τις αγιογραφίες του 18ου αι. Οι τοιχογραφίες είναι έργα του ζωγράφου Θεοδώρου και χρονολογούνται στα τέλη του 13ου αι.

Άλλα αξιοθέατα που σας προτείνουμε να επισκεφθείτε είναι:

– Το Σχολείο της Μηλαπιδέας
Σε περίοπτη θέση, πάνω από το Λιβάδι, σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση το κτήριο αυτό το οποίο αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα των σχολείων που έκτισαν οι Άγγλοι κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο νησί.

– Τους ανεμόμυλους και νερόμυλους των Κυθήρων
Άρρηκτα συνδεδεμένοι με την αγροτική παραγωγική δραστηριότητα του τόπου, οι ανεμόμυλοι, χτισμένοι τον 19ο αι., ήταν συνήθως λιθόκτιστοι. Μπορείτε να τους συναντήσετε στις άκρες των οικισμών σε σημεία εύκολα προσβάσιμα από τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις και ήταν κτισμένοι είτε μόνοι, είτε ανά δύο. Στους μύλους των Κυθήρων άλεθαν το σιτάρι, μια συνήθεια που άρχισε να εγκαταλείπεται σταδιακά τον 20ό αιώνα μέχρι το 1955 που έπαψε να λειτουργεί και ο τελευταίος ανεμόμυλος του νησιού.

Μπορείτε, ακόμα, να δείτε τους 23 νερόμυλους που σώζονται, εκ των οποίων μόνο τρεις διατηρούν σε αρκετά καλή κατάσταση το σημαντικότερο μέρος του μηχανισμού τους. Οι περισσότεροι βρίσκονται στη λαγκαδιά του Μυλοποτάμου, κοντά στο ομώνυμο χωριό.

– Το αρχαίο λιμάνι της Σκάνδειας
όπου υπάρχουν αρχαίοι τάφοι οι οποίοι είναι επισκέψιμοι.

– Τη γέφυρα Κατουνίου
Κτίστηκε το 1826, επί Αγγλοκρατίας. Με μήκος 110 μ., πλάτος 6 μ. και ανώτατο ύψος 15 μ., στηρίζεται σε 13 τόξα και 12 κυλινδρικές θυρίδες σε απόλυτη συμμετρία.

Γευτείτε γλυκά προϊόντα της Κυθηραϊκής παράδοσης:

– Θυμαρίσιο μέλι Κυθήρων, που ξεχωρίζει στη γεύση, στο άρωμα, και στο χρώμα του.
– Φατουράδα, το γευστικότατο ηδύποτο του νησιού από αγνό τσίπουρο και κανελογαρύφαλα ή με άρωμα και γεύση από φρούτα όπως μανταρίνι, πορτοκάλι, βερίκοκο μετά από χρονοβόρα επεξεργασία της φλούδας ή του κουκουτσιού (λιαστές φατουράδες).
– Ροζέδες, παραδοσιακά γλυκά από θυμαρίσιο μέλι, αμύγδαλο, σιμιγδάλι, ζάχαρη, κανέλα, γαρύφαλλο, τα οποία διατηρούνται για πολλούς μήνες, χωρίς να χάσουν ίχνος από τη θεσπέσια γεύση τους.
– Παστιτσέτο, γλυκό με «αρχοντικές» καταβολές, που απαιτεί τα καλύτερα υλικά: άφθονη βανίλια, φρέσκο βούτυρο, μαρμελάδα κυδώνι.
– Ξεροτήγανα, με την τόσο λεπτεπίλεπτη κατασκευή τους που μοιάζουν με νούφαρα και με αγνά υλικά: λεπτό τραγανιστό φύλλο, θυμαρίσιο μέλι, σουσάμι και κανέλα.
– Πάστα μύλου, η πανδαισία των εραστών του αμύγδαλου με βάση του ψιλοαλεσμένο στο χειρόμυλο, εξ ου και η ονομασία, ξασπρισμένο αμύγδαλο. Το σωστά «μετρημένο» σιρόπι που δένει με το σώμα του, αναδεικνύει τα προσόντα του.
– Κούμαρα, γλυκό μεγέθους μπουκιάς, που μιλάει κατευθείαν στο στόμα και τα γευστικά σας αισθητήρια.
– Μπουτίνο, το «παντεσπάνι» των Κυθήρων. Παρασκευάζεται με φρέσκο γάλα, αγνό βούτυρο, χωριάτικα αυγά, σιμιγδάλι, ζάχαρη, σταφίδες, καβουρδισμένο αμύγδαλο και τριμμένη κανέλα. Δοκιμάστε το με παγωτό.
– Μελούνια, πολύ μικρά λαχταριστά μελωμένα γλυκά, φτιαγμένα από τα καλύτερα υλικά: θυμαρίσιο μέλι, αμύγδαλο, αλεύρι, αγνό παρθένο ελαιόλαδο.

Άκρως ενδιαφέρουσα είναι και η οινική ανάπτυξη στα Κύθηρα. Οι οινόφιλοι θα βρουν κάποιες δυνατότητες για οινοτουρισμό στα Κύθηρα και αρκετά εμφιαλωμένα κρασιά. Δοκιμάστε τοπικές ποικιλίες όπως ο αρικανάς (δίνει ροζέ κρασιά), ο ροδίτης, ο πετρολανός και η κυδωνίτσα (για λευκά κρασιά) και το τουκουμάκι (για σκουρόχρωμο κόκκινο κρασί). Έτσι, κατά την παραμονή σας στο νησί, ένα πράγμα είναι σίγουρο: το καλό φαγητό και το κρασί θα έχουν πρωτεύοντα ρόλο!

Πριν φύγετε από τα Κύθηρα, σας προτείνουμε να αγοράσετε ένα αποξηραμένο μπουκέτο σεμπρεβίβα – ως ένα ξεχωριστό ενθύμιο: πρόκειται για ένα πανέμορφο ενδημικό λουλούδι που φύεται μόνο στις νότιες περιοχές του νησιού σε απόκρημνα σημεία, στα βράχια καθώς και στη βραχονησίδα Χύτρα, απέναντι από το Διακόφτι. Το όνομά του είναι ιταλικό (sempre viva) και αναφέρεται στην ιδιότητά του να παραμένει αναλλοίωτο για πάρα πολύ καιρό!

Το ταξίδι σας στα Κύθηρα μπορεί να γίνει:

– Αεροπορικώς με πτήσεις από τον αερολιμένα Αθηνών καθώς τα Κύθηρα διαθέτουν αεροδρόμιο (20 χλμ. από τη Χώρα).
– Με πλοίο από το Λιμάνι του Πειραιά, του Γυθείου και της Νεάπολης. Υπάρχει ακτοπλοϊκή σύνδεση και με το Καστέλι Κισσάμου (Χανιά) καθώς και με τα Αντικύθηρα.
– Οδικώς μέχρι το Γύθειο ή τη Νεάπολη Λακωνίας και στη συνέχεια με πλοίο.

Το ταξίδι στα Κύθηρα δεν σταματάει ποτέ…